Cổ nhân nói: người Quân tử, đâu cần cứ phải là bậc thánh hiền. Chỉ cần: làm người phải biết giới hạn, hành sự phải biết điểm dừng. Chỉ cần có thế, đã đủ để được gọi là quân tử rồi.

Làm người quân tử có 12 điều tuyệt đối không nên nói ra

1. Không nên đánh giá người khác ăn mặc thế nào, bởi vì ngoại hình của họ không ảnh hưởng tới miếng cơm manh áo của bạn.

2. Không nên đánh giá đức hạnh của người khác, bởi vì có thể có những khía cạnh họ còn cao quý hơn bạn.

3. Không nên đánh giá gia đình của người khác, bởi vì những người đó và bạn không có quan hệ.

4. Không nên đánh giá học vấn của người khác, bởi vì trên đời này kiến thức là mênh mông.

5. Không nên coi thường bất kỳ người nào, cho dù người đó có xuất phát điểm thế nào đi nữa.

6. Không nên lãng phí tiền bạc, bởi vì ngày mai bạn có thể thất nghiệp.

7. Không nên vênh váo, tự đắc, bởi vì có thể ngày mai bạn thất thế.

8. Không nên nói quá phô trương, phải biết rằng bạn cũng chỉ là một người nhỏ bé.

9. Không nên dựa vào người khác, bởi vì cuộc sống nhiều gánh nặng, ai cũng muốn sống nhẹ nhõm.

10. Không nên làm tổn thương người khác, nhân quả sớm muộn đều sẽ đến.

11. Không nên quá chú tâm biện minh cho mình. Trên đời chúng ta thường nghĩ cách giải thích điều mình làm nhưng một khi giải thích, ta lại phát hiện rằng, bất kể ai cố giải thích đều là người yếu ớt, thậm chí sẽ càng bôi nhọ mình hơn. Cây ngay không sợ chết đứng, chỉ khi là chuyện sinh tử hay tổn thất nghiêm trọng thì mới cần hao tâm tổn sức như vậy.

12. Không nên vô duyên vô cớ nổi giận với người khác, không phải ai cũng là “cái thớt” để bạn hễ giận cá là chém.

Tuy nhiên, cuộc sống muôn màu muôn vẻ. Việc áp dụng 12 điều trên cũng nên tùy theo tình hình. Trong cuộc sống có những điều không nói ra không được: điều nói ra có thể giúp ích cho mọi người, ngăn chặn cái ác…

4 chữ “Không” của người quân tử

Biết việc gì không nên làm, việc gì nên làm, đó là nguyên tắc của người quân tử.

Hiểu được “không làm”, cũng chính là “làm”, đó là tu hành của người quân tử.

Vậy, 4 việc “không làm”, 4 nguyên tắc trong đạo tu hành của người quân tử là gì?

Thứ nhất: Quân tử không làm việc tùy hứng, hành động phải theo chữ “đạo”

Xét về cá nhân, người quân tử là người phải có trách nhiệm với hành động của mình, nên họ làm việc gì đều phải chín chắn, trưởng thành. Xét về tập thể, người quân tử phải hiểu được mỗi một hành động của bản thân mình, dù nhỏ, cũng đều gây ảnh hưởng đến tập thể chung.

Bởi vậy, người quân tử không hành động mù quáng, làm bừa. Người quân tử chân chính đối với bản thân vô cùng nghiêm khắc, đây là một loại “tự giới luật” bản thân. “Không làm việc tùy hứng” chính là không tùy tiện, trong tâm họ luôn có nguyên tắc và đường giới hạn của mình.

Đây được gọi là phẩm đức, phẩm đức này cũng chính là chữ “đạo” trong lòng người quân tử. Bởi vậy trước khi làm việc gì, quân tử thực thụ đều sẽ suy nghĩ kỹ lưỡng, nhìn trước ngó sau, cân nhắc được mất.

Thứ hai: Quân tử không nói năng mập mờ, phát ngôn phải theo chữ “lý”

“Nói năng mập mờ” nghĩa là lời nói không rõ ràng, nhất quán. Cổ nhân có câu “Nhất ngôn cửu đỉnh” ( Một lời nói nặng như chín cái đỉnh) Do đó, người quân tử đối với từng lời ăn tiếng nói đều cẩn thận, kỹ càng. 

Quân tử chỉ nói điều mình biết, điều mình chắc chắn, mỗi lời nói ra đều phải chính xác; tuyệt đối không nói hai lời, không lèo lái, thêm thắt.

Lời nói của người Quân tử phải theo chữ “lý”, không chỉ là trong lời nói có đạo lý, mà còn phải theo nguyên tắc hợp lý. Những lúc nên phát ngôn, thì nhất định phải lên tiếng, còn những lúc không nên nói, thì hãy im lặng.

Vì “Quân tử nhất ngôn, tứ mã nan truy” ( Một lời nói của người quân tử, bốn con ngựa tốt cũng không đuổi kịp), người Quân tử nhất định phải ghi nhớ điều này.

Thứ ba: Quân tử không tham lam, có mong cầu phải theo chữ “nghĩa”

Quân tử là người không có lòng tham quá độ, những mong cầu của họ đều phải hợp chữ “nghĩa”, đây là điều mà người quân tử luôn cân nhắc trước khi quyết định.  Nghĩa ở đây không phải là “nghĩa khí anh hùng”, mà là đạo nghĩa, chính nghĩa, được định đoạt đo đếm thông qua pháp luật, đạo đức, nguyên tắc làm người…

Người quân tử không tham lam, không có nghĩa là người không hề màng tới vật chất, mà là đối diện với vật chất tiền tài, điều nào hợp với đạo nghĩa, có thể nhận thì sẽ nhận, còn không hợp đạo nghĩa thì không liếc mắt nhìn qua. 

Điều này cũng là thể hiện tấm lòng độ lượng, phóng khoáng, thứ không phải của mình thì nhất định không truy cầu. Vì thế mà trong tâm người quân tử luôn rộng rãi, khoáng đạt, quang minh lỗi lạc.

Mặt khác, một người quân tử nếu có cho mình điều mong cầu, thì mong cầu đó phải là mong cầu hướng đến lợi ích của quốc gia, xã hội, nhân dân – đó là hợp chính nghĩa.

Thứ tư: Quân tử không làm việc mờ ám, hành vi phải theo chữ “chính”

Là người quân tử, mỗi nhất cử nhất động, đều không thể tùy tiện, muốn làm việc gì đều phải suy xét kỹ càng, trước khi làm đều phải đặt mình vào hoàn cảnh người khác để cân nhắc 3 điều: Việc này có chính đáng không? 

Việc này có phải là việc hại người không? Việc này có gây tổn hại cho ai không? Nghĩ thông suốt, rồi mới làm. Cho nên những việc làm, hành vi của người quân tử đều đường hoàng, chính đáng.

Mỗi người cần ghi nhớ “4 không”, lấy 4 chữ “Đạo, Lý, Nghĩa, Chính” làm thước đo trong nguyên tắc làm người của bản thân, để từ đó tu thân dưỡng tính, trở thành người quân tử thực sự.

Phàm là người quân tử đều có chung 3 đặc điểm này

Nhìn vào những đặc điểm này, bạn có thể phần nào đánh giá được người trước mặt mình có phải là một bậc quân tử hay không.

1. Nói ít làm nhiều

Khổng Tử từng dạy rằng: “Quân tử dục nột ư ngôn nhi mẫn ư hành.” (nghĩa là người quân tử không nên nói nhiều mà hãy làm nhiều).

Người quân tử không nên nói nhiều mà quan trọng ở hành động. Vì vậy, bất kể là học tập trong cuộc đời hay các hoạt động xã hội, dù làm bất cứ việc gì cũng đều nên làm đến nơi đến chốn, không thể chỉ nói êm tai ngon ngọt mà không có hành động thực tế.

Vào thời Xuân Thu, câu nói này đã trở thành một trong những tôn chỉ hành sự quan trọng của người trí thức, là một trong những nguyên tắc hành xử và làm người mấu chốt trong xã hội cho tới ngày nay.

Nếu như một người bình thường cả ngày không nói năng gì, thì ắt hẳn không bình thường. Ngược lại nói nhiều dễ thành nói sai và cứ thế họa từ miệng mà ra lúc nào không hay.

Vì thế Khổng Tử luôn răn dạy các đệ tử để ý lời ăn tiếng nói của mình, hạn chế lời nói không cần thiết.

Lời nói tuy không có trọng lượng nhưng nhiều khi đủ sắc nhọn để làm tổn thương những người xung quanh chúng ta.

Cổ nhân thường nói “nhân vô thập toàn”. Chính vì vậy nói ít là nguyên tắc vàng để tồn tại cho tất cả mọi người, đặc biệt là những người vừa mới vào nghề.

Đối với “một chú chim non” vừa mới chập chững bước ra đời, trầm lặng một chút vẫn là tốt hơn cả.

Không nói những điều không nên nói, “uốn lưỡi bảy lần” trước khi bày tỏ quan điểm cá nhân. Đây mới chính là cách giao tiếp thông minh.

Khua môi múa mép, không chừng lại để lộ ra điểm xấu của bản thân. Tuy rằng điều này có phần hơn tiêu cực, nhưng lại là cách “người quân tử phòng thân”.

Vậy nên những người trẻ hãy học theo lời răn dạy của Khổng Tử, cẩn trọng lời nói, thực hành thật nhiều bởi trên thực tế, nói thì dễ, làm nên chuyện mới khó.

2. Không bị lay động trước những lời gièm pha, dựng chuyện

Những câu chuyện phiếm được bàn luận nhiều thì sẽ trở thành sự thật trong mắt người nghe.

Chuyện kể rằng có chú lừa nọ, trở về nhà sau cả ngày cần mẫn cày ruộng, vô tình buông lời thở than với chó: “Tôi mệt quá, thật chỉ mong ngày mai có thể nghỉ ngơi lấy một ngày.”

Lát sau, chú chó kể với mèo: “Chủ nhân bắt làm việc nhiều quá nên lừa nó mệt, ngày mai chỉ muốn nghỉ ngơi.”

Chủ nhân cảm thấy mình đối đãi với lừa không hề tệ bạc, nên nghe xong lời bàn tán đó thì rất tức giận, bèn giết chết con lừa.

Một chú lừa rõ ràng rất siêng năng, nhưng lại bị chết oan ức bởi dăm ba lời đồn thổi, thật khiến người ta thương cảm.

Hoàng Đình Thánh, nhà thư pháp, họa sĩ, nhà thơ nhà Tống từng nói: “Tam nhân thành hổ sự đa hữu, chúng khẩu thước kim quân tự khoan”.

Ba người nói dối trong thành có hổ, mọi người nghe thấy đều tin là thật. Có thể thấy rõ, “nhân ngôn khả úy”, lời gièm pha của thiên hạ đáng sợ vô cùng, một giọt nước miếng cũng đủ nhấn chìm người khác.

Người quân tử có thể bình lặng, giữ vững lập trường nhưng tiếc là trong cuộc sống, không phải ai cũng có đủ bản lĩnh và tầm hiểu biết như người quân tử.

Câu chuyện này nhắc nhở chúng ta, đừng vội tin rằng tất cả mọi người đều nói vậy thì chuyện có thể là như vậy. Hơn hết, chúng ta cần phải suy xét trên nhiều phương diện, dựa vào thực tế để đưa ra những phán đoán chính xác.

3. Không có tâm hại người nhưng có tâm phòng người

Phản bội lòng tốt, niềm tin cũng như tình cảm mà người khác dành cho mình, làm những điều có lỗi với người khác, đó là điều tối kỵ trong việc làm người.

Trong cuộc sống, có rất nhiều người không có thói quen cất giữ những điều thầm kín trong lòng mà luôn muốn mang ra chia sẻ, hòng tìm được chút niềm an ủi bản thân. Thế nhưng họ không ngờ rằng họ và những điều họ nói ra lại nhanh chóng trở thành chủ đề bàn tán của người khác.

Người Ả Rập có câu: khi bí mật còn là bí mật thì nó là kẻ đầy tớ trung thành, khi không còn là bí mật, nó là nguồn gốc của tai họa.

Lòng hại người không thể giữ, tâm phòng người không thể thiếu. Từ xưa tới nay, họa phúc đều từ miệng mà ra. Vậy nên đừng tùy tiện mang bí mật cá nhân nói cho người khác, quản tốt cái miệng của mình, giữ cho mình những giới hạn riêng, cũng là giữ gìn an toàn cho chính bản thân.

Cổ nhân từng nói: “Miệng có thể thốt ra được những lời ngọc ngà, đẹp đẽ, nhưng cũng có thể cho ra được nhiều lời độc địa”.

Chính vì vậy, cẩn thận lời ăn tiếng nói, tu dưỡng “khẩu đức”, chính là phúc đức lớn nhất. Con người ta có thể đi được bao xa trên đường đời đều nằm ở thái độ đối nhân xử thế của họ, quyết định tới vận khí cả đời của người đó.

Trong sách “Thái Căn Đàm” (Trung Quốc) có viết: “Khẩu nãi tâm chi môn, thủ khẩu bất mật, tiết tận chân cơ.”

Câu này nghĩa là: Miệng là cánh cửa của trái tim, cửa không khép chặt, dễ để lộ tâm tư ra bên ngoài. Người thực sự tài giỏi vô cùng thận trọng trong lời nói, hơn ai hết họ hiểu rằng, im lặng là vàng.

Có rất nhiều việc, nhìn từ bên ngoài vào có vẻ đơn giản, nhưng trên thực tế lại rối như tơ vò. Mọi sự trên đời đều có tính hai mặt của nó, trong nguy có cơ, trong lợi có hại, vì thế nên phàm mọi sự trên đời thay vì ba hoa nhiều, hãy suy nghĩ cẩn trọng trước khi bắt tay vào làm.

Sự vật thiên biến vạn hóa khôn lường, hôm nay có thể có lợi, nhưng không có nghĩa ngày mai vẫn sẽ là như vậy.

Bởi vậy, nếu không đào sâu nghiên cứu kết hợp thực hành thực tế thì khó mà thấu hiểu được khó khăn thực sự, vì thế mà cũng thiếu đi tầm nhìn dài hạn.

Chỉ khi một người biết rõ mình cần phải làm gì và không nên làm gì mới có thể tạo ra lợi ích, xóa bỏ bất lợi, nắm bắt cuộc đời.

Không những thế, còn cần phải hoạch định rõ ràng đường đi nước bước trước sau mới có thể nâng cao hiệu suất làm việc của bản thân, làm ít mà hiệu quả cao.

Nói ít đi, quan sát nhiều hơn để tìm tòi ra nút thắt ở trong mọi vấn đề. Coi trọng thực tiễn, bắt tay hành động, phân biệt rõ tính chất nặng nhẹ của vấn đề mới là lối tư duy chính chính xác của những người làm nên sự nghiệp cho riêng mình.

Tổng hợp